Соңғы жылдары АИТВ жұқтырғандар арасында бала туу жасындағы әйелдер саны айтарлықтай өсті. Дәрігерлердің міндеті-вирустың ұрыққа трансплацентальды берілу қаупін азайту және болашақ ананың денсаулығын сақтау. Баланы АИТВ жұқтырған анадан жұқтыру жүктілік кезінде, әсіресе кеш мерзімде (30 аптадан кейін), босану кезінде және емізу кезінде мүмкін болады. АИТВ анадан балаға алдын алу іс-шараларын жүргізбей берілу ықтималдығы 45%-ды құрайды. АИТВ жұқтырған әйелге және одан туған балаға алдын алу іс-шаралар кешенінің бағдарламасын жүргізу кезінде баланы жұқтыру қаупі 2%-ға дейін төмендейді. Мұндай төмендеуге: дәрі-дәрмек шараларын (жүктілік, босану және босанғаннан кейінгі кезеңде антиретровирустық препараттарды қабылдау) және дәрі-дәрмексіз шараларды біріктіру арқылы қол жеткізуге болады, олардың ішінде ең маңыздылары-балаға АИТВ берілу қаупін азайтуға бағытталған босану тактикасы және емшек емізуді жасанды түрде толық ауыстыру (емшек сүтімен емізу шамамен 20% жағдайда маңызды перинаталдық инфекция). Өздеріңіз білетіндей, АИТВ-инфекциясының тек үш жолы бар-бұл мүшеқаптармен қорғалмаған контактілермен жыныстық жолмен берілу; парентеральды қан арқылы және науқас анадан балаға тік. Өкінішке орай, жұқтыру қаупін азайту мақсатында (АИТВ -инфекциясы, отбасын жоспарлау және барлық медициналық мекемелерде АИТВ тестілеу мәселелері бойынша кеңес беру) мемлекеттік бағдарламалардың жүргізілуіне қарамастан, әйелдерге жұқтыру орын алады және шарананы жұқтыру қаупі туындайды. АИТВ балаларды жұқтырудың негізгі жолы жүктілік, босану және бала емізу кезеңінде анадан балаға жұғатын тік жол болып табылады.
Сондықтан, босанғанға дейінгі кезеңде, босану кезеңінде және босанғаннан кейін алдын-алу іс-шаралардың барлық кешенін уақтылы бастау және жүргізу мақсатында дені сау баланы босануды жоспарлайтын әйелде АИТВ мәртебесін белгілеу қажет.
Бұл алдын-алу шараларына мыналар кіреді:
- АИТВ – инфекциясы бойынша кеңес беру,
- жүктілік және босану кезінде әйелдерді антиретровирустық препараттармен емдеудің жолдары,
- айғақтары бойынша кесарь тілігі,
- нәрестені жасанды тамақтандыру,
- жаңа туған нәрестені антиретровирустық препараттармен алдын-алу емдеу.
Қазіргі заманғы түсініктерге сәйкес жүкті әйелде АИТВ – инфекциясын анықтау жүктілікті үзуге емес, АИТВ анадан балаға берілуінің алдын алуды жүргізуге көрсетілім болып табылады. Қалаулы жүктілік сақталуы тиіс, бұл ретте АИТВ анадан балаға берілуінің алдын алуды табысты жүргізу үшін барлық шараларды қабылдау қажет. АИТВ-инфекциясы мерзімінен бұрын босануға әкелуі мүмкін (приантенатальды, пренатальды, инфекция).
АИТВ жұқтырған жүкті әйелді тексеру ҚР ДСМ 27.11.2020 ж. № ҚР ДСМ-211/2020, 11.06.2020ж. №97 «Ересектерде АИТВ инфекциясын диагностикалау мен емдеудің клиникалық хаттамасы» бұйрығына сәйкес АИТВ жұқтырған пациенттерді диспансерлік бақылау және жүкті әйелдерді динамикалық бақылау бойынша жүзеге асырылады. Барлық АИТВ жұқтырған жүкті әйелдерге перинаталдық инфекцияны төмендету мақсатында алдын-алу емдеу қажеттілігі түсіндіріледі.
АИТВ-инфекциясын емдеудің негізгі принциптеріне мыналар жатады: психологиялық қорғаныс режимін құру; тиімді антиретровирустық терапияны уақтылы бастау және қайталама аурулардың алдын алу; ең аз препараттарды мұқият таңдау; қайталама ауруларды ерте диагностикалау және уақтылы емдеу.
АИТВ-инфекциясының антиретровирустық терапиясы (АРВТ) өмірлік көрсеткіштері бойынша ұрықты сақтау алдында ананың өмірін сақтау басымдығымен жүргізіледі. АРТ аурудың клиникалық сатысына қарамастан, диагноз қойылған сәттен бастап 14 күннен кешіктірмей CD4 жасушаларының кез келген санымен АИТВ инфекциясы бар пациенттерде бастау керек. Босану кезінде (жүктілік кезінде АРВ ем алмаған) көмекке алғаш жүгінген жүкті әйелдерде АРВ препараттарының схемаларын қолдану: босану кезінде: DTG, бір рет және AZT/3TC әр 12 сағат сайын қайталап, босанғаннан кейін 7 күн бойы препараттарды қабылдауды жалғастырады. Егер әйел екінші немесе үшінші триместрдің соңында жүктілігі бойынша есепке тұрса, ВН тез төмендету және босану кезінде Анықталмайтын ВН қол жеткізу үшін АРТ дереу бастау қажет. 34-36 аптада ВН АИТВ >50 көшірмесі/мл болса ғана кесарь тілігі. Емшекпен емізу ұсынылмайды. Жүкті әйелдерді бақылауды ай сайын немесе екі айда бір рет (вирусологиялық супрессияның алдындағы міндеттеме мен ұзақтығына байланысты) және босанудың болжамды күніне мүмкіндігінше жиі жүргізу керек. ВН АИТВ жүктіліктің 36-шы аптасын қоса алғанда, екі айда бір рет тексеру керек.
Әйелдер АИТВ уақтылы тексеруден жүктілікке дейін, содан кейін есепке қою кезінде жүктіліктің басында және жүктіліктің 28 аптасында өтуі тиіс. АИТВ тестті екі серіктес/ерлі-зайыптылар да өтуі керек, өйткені ер адам да АИТВ тасымалдаушысы бола алады және оны жүктілік кезінде жұбайына бере алады. Әйел жүктіліктің ерте мерзімінде әйелдер консультациясында диспансерлік есепке тұруы тиіс. Әдетте, тұрғылықты жері бойынша жүктілік бойынша уақтылы есепке алу, жүкті әйелде АИТВ инфекциясын ерте анықтау кезінде алдын-алу іс-шаралардың барлық кешені жүргізіледі және балалар сау болып туылады. Жүктілік кезінде дәрумендер мен минералдар кешенін қабылдау ұсынылады. АИТВ-инфекциясы кезінде анемияның жоғары жиілігіне байланысты темір препараттары, фолий қышқылы және басқа препараттар тағайындалады.
Бірақ облыстың перзентханаларына әйелдер консультацияларында байқалмаған және АИТВ тексерілмеген немесе АИТВ тестілеудің бір ғана нәтижесі бар әйелдер түсуді жалғастыруда. Мұндай әйелдерге босану кезінде АИТВ тестілеу жүргізіледі және АИТВ-инфекциясы анықталған кезде, балаға алдын алу шараларын жүргізген кезде де баланы жұқтыру қаупі артады. АИТВ жұқтырған әйелдің өз денсаулығына жауапкершілікпен қарауы және жүктілік кезінде тұрғылықты жері бойынша әйелдер консультациясында да, ЖИТС орталығында да уақтылы бақылауы, уақтылы емделуі және емдеуші дәрігердің барлық ұсынымдарын орындауы кезінде ғана баланың денсаулығына кепілдік беруге болады.
Көрсетілген алдын алу шараларын жүргізу және сақтау баланың АИТВ инфекциясын жұқтыру қаупін едәуір төмендетеді.
