Осы мәселемен айналысатын мамандардың ұзақ мерзімді бақылаулары көрсеткендей, жастар АИТВ-инфекциясына әсіресе жыныстық мінез-құлық немесе есірткі, алкогольді пайдалану тәуекелінен, АИТВ-инфекциясы және алдын алу қызметтері туралы ақпаратқа қол жеткізудің болмауынан немесе бірқатар әлеуметтік және экономикалық себептер бойынша осал.
Жастар әсіресе стигматизациядан қатты зардап шегеді, бұл адамның қалыптасу кезеңінде және жасөспірім кезінде әлемдегі өз орнын біледі. Дәл осы кезеңде олар алкогольді, есірткіні, жыныстық қатынасты алғаш рет сынап көру үшін үлкен құрдастарының қысымына ұшырайды, олар «бір уақытта ештеңе болмайды» деген сөздерден басталады. Егер бас тартылса, олар мазақ етеді немесе жаңа лақап аттарға ие болады және қалғандары арасында ақ қарғалар болады.
Ересектердің тыйымдарына қарамастан, жастардың көпшілігі жыныстық өмірді салыстырмалы түрде ерте 15 жасында бастайды, некеге дейін белсенді жыныстық қатынасқа түседі, бір серіктеске адал болмайды, АИТВ ғана емес, сонымен қатар жыныстық жолмен берілетін инфекциялардан қорғайтын мүшеқаптарды үнемі пайдаланбайды.
Жыл сайын шамамен 1,5 миллион жас секс-бизнес саласына мәжбүрлеп қатысады және олар АИТВ / ЖИТС жұқтыруға және одан әрі таратуға бейім.
Жастар арасында дәстүрлі емес жыныстық қатынастар да орын алады, бірақ олар мұқият жасырылады. Гомосексуализм өздігінен қауіпті емес, тәуекел тек белгілі бір жыныстық тәжірибемен байланысты. Сонымен қатар, жастар есірткіні, соның ішінде инъекциялық есірткіні қолдануға тырысады және АИТВ қаупі туралы тіпті білмейді.
Жастардың осалдығы АИТВ-инфекциясының қалай таралатыны және оны қалай болдырмауға болатындығы туралы білімдері болмауына байланысты. Қала жастарының хабардарлығы ауылдарға қарағанда жоғары, олардың көпшілігі, әсіресе аудан орталықтарынан алыс орналасқан, АИТВ/ ЖИТС туралы ештеңе естімеген, бұл тақырыптың талқылауға тыйым салынғанын білдіреді; көптеген адамдар бұл ауру туралы түсініктері мүлдем дұрыс емес. Сонымен қатар, қыздар АИТВ туралы ер адамдарға қарағанда әлдеқайда аз біледі, мысалы, дені сау болып көрінетін адам АИТВ жұқтыруы мүмкін екендігі туралы.
АИТВ/ЖИТС таралуы гендерлік теңсіздікке де ықпал етеді. Көбінесе әйелдер ер адамдарға қарсы тұра алмайды, яғни, қауіпсіз жыныстық қатынас туралы келіссөздер жүргізу (мүшеқаптың болуы немесе сатып алу туралы сұрау), тіпті егер олардың серіктесі нашақор сияқты жоғары қауіпті мінез-құлық тобынан болса да, жыныстық қатынастан бас тарту. Көптеген ер адамдар мүшеқапты «Мен күйеумін, мен осыны қалаймын», «Сен мүшеқап туралы қайдан білесің?», «Мен жыныстық қатынасты сезінбеймін» және т. б. себептермен пайдаланғысы келмейді.
Статистикаға сәйкес, серіктесімен ұзақ уақыт қарым-қатынаста болған АИТВ-оң әйелдердің 80% – ы ер адамнан вирус жұқтырған.
«Ауруды емдеуден гөрі алдын-алу оңай» деген ақиқат кез-келген басқа ауруға қарағанда ЖИТС көбірек қатысты. Өзіңізді ЖИТС қорғаудың ең сенімді әдісі-адамның иммун тапшылығы вирусын (АИТВ) жұқтырмау. Бақытымызға орай, бұл вирус тұрмыстық немесе ауа тамшыларымен берілмейді, жәндіктер оны таратпайды. АИТВ барлық берілу жолдары жақсы зерттелген.
Көптеген қауіпті вирустар вакциналармен қоректене алды, бірақ вакцинаны іздеу жалғасып жатса да, кез-келген адамды АИТВ-жұқпасынан қорғайтын вакцинация туралы арман. АИТВ-жұқпасын жұқтырудан тек жеке-жеке қорғануға болады, сондықтан қандай жағдайларда жұқтыру қаупі бар екенін анықтауды үйреніңіз:
- жалпы шприцтен бейтаныс адамдармен инъекциялық есірткіні қолдану;
- қорғалмаған жыныстың әртүрлі түрлері (яғни, мүшеқапты қолданбай);
- алкогольдік және есірткілік мас болып, әрекетті бақылау жоғалтқан кезде;
- зорлауды тудыратын жағдайлар.
Қазіргі уақытта «ЖИТС терроры» ұғымы бар, онда АИТВ жұқтырған адам өзінің оң мәртебесін біліп, сау адамдарға саналы түрде жұқтырады.
Жастарды ЖИТС орталықтарымен ынтымақтастыққа шақырамыз, онда сізге болашаққа жеке, шынайы жоспарды әзірлеу үшін саналы және жауапты шешім қабылдауға және өз денсаулығы мен туған-туысқандарының денсаулығын қорғауға көмектесетін оған сәйкес әрекет етуге көмектеседі.
Жамбыл облыстық ЖИТС орталығының
дәрігер эпидемиологы
Ахметова Гүлшат Төлегенқызы.